Tra passato, presente e futuro; cosa hanno in comune i moderni reality show con la storia incisa nelle antiche pietre di Luserna? Lo abbiamo scoperto in un tiepido giorno di marzo, seduti a tavola dell’antico ristorante Ristorante Rossi. Una piacevole sorpresa.

Atz sèkse von martzo iz gest a vraita az pi alle, furse eppaz bermar baz di tang vorånahi. Pitt moin diarndle, azó azpez khint vür ettlane vert balde arbat un håm huam di khindar, pinne gånt z’ezza kan Piètz, atz belesch “Ristorante Rossi”.

Moi diarndle iz gest allz paràrdja, ‘z izzese geschauget ummanåndar, z’hatt gedjukht ‘z oage zuar in fremmegen boda soin gest aftn groaz tisch un boda håm geböllt khostn alla dar sòrt un, balbar soin gest nå zo giana vort, hattz khött:”Måmma, boasto pitt bem bar håm gèzzt haüt?

Pittnan groazan chef boda arbatet in televisiong, dar hoazt Alessandro Borghese”. “Bènn ditza iz nèt nicht”, hånne pensàrt, ma vor mi, bode hån pal vüchtzekh djar, mearar baz in khoch (a schümmadar pua, nicht zo khöda) khenne soi muatar; di Barbara Bouchet.

Dar månn iz gest afte hoachebene zo arbata vor soin progråmm gehoazt “Viar Birthaüsar” boda geat aft Sky Uno di mitta di noüne un zene abas un boda lazzt seng bia da arbatn di ristorènt. In da ünsar redjong soindarar khent zornìrt viare boda muchan spiln fra se un dar peste vintzart vünftausank euro. Fra dise izta Milegruam. Dar chef però, vordar iz vortgånt, hatt geböllt khostn di kanedln vodar Mery, ormai gekhennt in gåntz Beleschlånt. Un alora bille gedenkhan ke ’z Birthaus Rossi iz darkhennt, earstez un uanzegez vo Lusérn, alz “Bottega storica del Trentino” un iz inngeschribet in albo vodar Provintz bodase haltet panåndar. Disar titl khint gètt in boténg un in birthaüsarboda arbatn mearar alz 50 djar un soin oramai toal vodar stòrdja von ünsarn lentar. Di Rossi soin o di eltarsnt birtn boda no trang in nåm von alt nono boda hatt augelék ’z birthaus au obar in stall, ’z djar 1918, dar Carlo Nicolussi Rossi. Dena, baldar iz gestorbet ’z djar 1922, izta inngetret dar sunn Francesco, boda hatt gehatt demò 17 djar ma pittnan dekrèt spetschale, håmsen darkhennt madjorènne. Dar Rudy, ’z djar 1964, azó azpe ’z iz inngehakht in an khnott vodar maur hintar in bånko, hatt auzgerichtet ’z birthaus abe aft untar, boda iz gest dar alt stall. Est gianda vür soine sün, pittar Miriam un pittar muatar Mery, maistra von kanedln, boda machan zuarkhemment laüt boma nia hettat pensart zo bokhenna atz Lusérn. Dar Alessandro Borghese iz dar lest, ma vor imen habar gemak gem di hånt in Roberto Baggio o, un vor an alta juventina, boda mucht lugarn soi pasiong in a famildja boda khint narrat au pa Toro, iz nètt eppaz bintsche. (mlng)