Attualità - Cosa sta accadendo al nostro pianeta, come cambia il clima?

Durch in Karakorum di groazan àisflüzz parìrn baksan anvétze baz zorgian. 
Untar in gröazarstn fenòmene vodar natùr afte hoachan pèrng, sòindada sichar di sèlln groazan flüzz pitt ais ? ghiacciai khöttma atz belesch ? boda bortn sèmm, boda pan summar smèltzta mindar snea, bazda vallt pan bintar. Dar snea, boda hintarsteat, nìdargedrùkht hèrta mearar von naünge boda dràuvàllt, laise khint ais, un pittar zait ditza ais lekse zo loava nidar zuar in tal, asó az be dar groaz Aletschgletscher gezóaget in pilt da atz zaitn, dar léngarste von groazan àisflüzz in di Alpn. Allz in gåntzan sòindarar 5.000 söttane àisflüzz ummenùm in Alpn, 200.000 sòindarar in da gåntz bèlt un ummaz a sachan toalsazen schiar alle; da khemmen hèrta khlümmandar. 
In di lestn djar, ditza sachan iz ùmmandar dar gekhénnarstn esémpi, boma hatt genützt z'zoaga in laüt da letz sait von groaz gebèklsa von klima haüt zo tage; umbrómm bi bahémmegar ?z khinnta bermar dar klima, bi bahémmegar hébatnda z'smèlza di groazan àisflüzz in da gåntz bèlt. Un pròpio daz sèll iz, bazma hatt gemàk seng ummar bobràll; fin azta vor a par djar, a khnopf schientziètt hatten auzgeschauget pezzar di naügarstn fòto, boda dar satèllite hatt gehatt gemàcht von pakistånegen pèrng durch in Karakorum. 
Schàugante å dise fòto, hattz parìrt sovl, beda di àisflüzz afte sèlln pèrng, nèt khemmatn khlümmanar, ma 'z parirart soin insinami ke da baksan hèrta mearar.
In biane zait zerte laüt, boda nia nicht håm geböllt bizzan von gebèksla von klima, soinse gelékk zo khöda: èkko, sekar, ?'z iztada nicht vo boar in gebèksla von klima, allz valsch, bazda iz khennt khött! Defàtte niamat hatt djüst gebizzt, bia zo spjegàra gerècht, bazma hatt gesek afte fòto von satèllite. 
Peng in sèll, vor zboa djar izta partìrt a speditzióng vo bélesche un pakistånege schientziètt un iz gånt durch in Karakorum, z'sega pittn oang, bazda iz drå vürzokhemma. Est, dise schentziètt håm gemacht bizzan bazza håm gevùntet: 'z iz bar, bazda håm gezóaget di fòto von satèllite, di groazan àisflüzz von Karakorum khemmen nèt khürtzar. 
Ma alle di sèlln laüt, boda håm speràrt, azma venn eppaz zo maga auhaltn ke 'z gebèksla von klima iz an illusiong, håm allz ummaz bintsche motìvo zo gòdraze. 
Umbrómm di speditzióng hatt o gevùntet, vo baz di aisflüzz vorkhürtzarnse nèt: umbrómm di ört von àizflüzz zuar in tal, sèmm, boda normalménte vórtsmèltzt daz méararste ais, sèmm, di àisflüzz soin augedékht vonan hauf khnottn, drèkh un gler un dar sèll hauf geplèttra schützt gerècht ?z ais untar un haltet auz di berme. Lai peng sèll, di àisflüzz khemmen nèt khürtzar. Ma durch au beatar au in pèrge, sèmm, boda åhevan di àisflüzz, sèmm izta vil mindar geplèttra, boda zùardékht un schützt ?z ais un asó, dom ?z ais khinnt hèrta mindar. Dunque, ånka azta di àisflüzz vor antånto nèt khemmen khürtzar, khémmensa allz ummaz hèrta dünnar, un pellar odar speatar 'z ais bartze rivan.
Traure ma bar: est parìrtz sovl, beda ?z gebèksa von àisflüzz in Karakorum sai gebést an illusióng un nèt ?z gegloabe aftz gebèksla von klima.
Armin Kont

l'Adige, venerdì 15 maggio 2015, pag.31